Masovnu grobnicu na glavnom groblju u Prizrenu otkrili su međunarodni forenzičari koji su radili za Ujedinjene nacije 1999. godine, nakon povlačenja srpskih snaga sa Kosova. U grobnici su se nalazila tijela civila ubijenih u opštini Prizren.

Opština Prizren, koja se nalazi u jugozapadnom dijelu Kosova, blizu granice sa Albanijom, prije početka rata 1999. godine, bila je naseljena nacionalno mješovitim stanovništvom. 

Mnogi zločini u ovoj opštini su počinjeni tokom NATO bombardovanja Jugoslavije, kada je jugoslovenski predsjednik Slobodan Milošević pojačao represiju nad kosovskim Albancima.

Naselje Tusus u Prizrenu bilo je posebno žarište zločina u tom periodu. Prema međunarodnoj organizaciji Human Rights Watch, srpske snage su ubile od 27 do 34 osobe i spalile preko 100 kuća u napadu na Tusus 26. maja 1999. godine.

Prema riječima svjedoka, izvršioci napada, najnasilnijeg incidenta u Prizrenu tokom sukoba, bili su pripadnici specijalnih policijskih snaga i srpskih paravojnih formacija.

Nakon ubistava, dovezen je kamion kako bi u njemu bila utovarena tijela mrtvih. Prema izvještaju Human Rights Watch-a, u grupi ljudi koji su dovezli kamion bio je vozač albanske nacionalnosti, četiri civilna lica srpske nacionalnosti i četri osobe romske nacionalnosti, koji su bili zaduženi za izvlačenje tijela.

„Njihov kamion je bio pun leševa”, ispričao je jedan svjedok. „Bio je otvoren pozadi i mogli ste ih vidjeti. Išli su od kuće do kuće tražeći tijela. Bacali su ih u stražnji dio kamiona kao vreće“.

Ipak, sa izuzetkom naselja Tusus, etničko čišćenje Prizrena sprovedeno je s manjim stepenom nasilja i brutalnih napada u poređenju s mnogim drugim dijelovima Kosova. Okolna sela, međutim, nisu pošteđena i organizovano je proterivanje i ubijanje albanskog stanovništva. 

Ubijene žrtve iz grada Prizrena i okolini ukopani su u više manjih masovnih grobnica ili na centralnom groblju u neobilježenim grobnicama.

Treća armija Vojske Jugoslavije (VJ), nadležna za Kosovo, imala je kasarnu u Prizrenu, a svjedoci tvrde da je vojska bila veoma aktivna u ovoj opštini i da je svoje akcije koordinisala s policijom. 

U Prizrenu je bila stacionirana 549. motorizovana brigada VJ, kojom je komandovao Božidar Delić. Tužilaštvo za ratne zločine Srbije vodilo je istragu o Deliću, ali on nikada nije optužen. Nakon rata, Delić je bio aktivan u političkom životu Srbije, a također je bio i skupštinski poslanik. Preminuo je 2022. godine. 

Masovna grobnica u Makovcu, sedam kilometara severno od Prištine, otkrivena je u julu 1999. godine, neposredno po završetku rata na Kosovu. Stanovnici Makovca albanske nacionalnosti, koje su srpske snage protjerale iz njihovih domova, vratili su se u svoje selo nakon dolaska mirovnih snaga NATO-a, KFOR-a, na Kosovo. Uočili su razbacane kosti i tijela u raspadanju ukopana u plitkim grobovima oko glavnog seoskog groblja.

Na lokaciji na kojoj je pronađena većina tijela, a koja se nalazila pored puta, danas se nalazi spomen-područje sa grobovima 115 žrtava iz ovog sela. Selo je više puta napadano od strane jugoslovenskih snaga. Dana 21. aprila 1999. godine počinjen je masakr u kojem je život izgubilo skoro 100 ljudi. Ubile su ih srpske snage na putu dok su pokušavali da pobjegnu iz glavnog grada. Najmlađa žrtva ovog masakra bila je osmogodišnja djevojčica Fortesa Rusinovci, dok je najstarija bila 97-godišnja Emine Visoka.

„Nazovite to autoputem pakla“, izvjestio je Los Angeles Times iz Makovca 5. jula 1999., nekoliko dana nakon što su se mještani vratili svojim kućama.

„Miris je posvuda, dopire iz brojnih domova, najmanje tri masovne grobnice i polja obraslih divljim cvijećem“, napisale su ove novine. 

„U svakoj kući izbjeglice pronalaze dokaze koje je nemoguće ignorisati. U jednom dnevnom boravku dominira gomila pepela u obliku tijela, koja označava mjesto gdje je čovjek umotan u dekama, poliven benzinom i živ spaljen. Tu je i zid izrešetan rupama od metaka; kažu da je srpska policija tamo pogubila muškarce koji su klečali”, navodi se u izvještaju.

Do sada nije podignuta optužnica za ova ubistva.

Dve masovne grobnice koje leže u zelenim poljima u blizini seoskog groblja u Donjem Suvom Dolu i Suvom Dolu u opštini Sjeverna Mitrovica otkrivene su 1999. godine. Ekshumacije su nastavljene 2017. i 2022. godine. 

U grobnicama, koje dijeli jedna ulica, pronađeno je 131 tijelo. Njih 70 pronađeno je na lokaciji odmah do seoskog groblja, a 61 u polju niz cestu. Obje lokacije su neoznačene. 

Žrtve koje su tamo sahranjene ubijene su od srpskih snaga tokom proljeća 1999. godine, tokom njihove ratne kampanje protiv etničkih Albanaca na Kosovu.

Lokacija masovne grobnice ostaje neoznačena.

Prva preliminarna iskopavanja lokaliteta izveli su francuski vojnici koji su služili u mirovnoj misiji NATO-a, KFOR, odmah nakon rata.

Prema izveštaju američke vlade, koji citira informacije Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) i izveštaje medija, forenzički tim je otkrio posmrtne ostatke 72 kosovska Albanca koji su bili upucani iz neposredne blizine. 

U martu 2022. godine Specijalno tužilaštvo Kosova optužilo je Muhameta Alidemaja za ratne zločine, tereteći ga da je bio dio grupe srpskih policajaca i vojnika koji su ubili 130 albanskih civila u selu Izbica kod Srbice.

Prema navodima optužnice, Alidemaj i drugi su 18. marta 1999. godine natjerali stanovnicu sela, uz pretnju pištoljem, da ih povede u pretres njene kuće, ošamarili je, ukrali joj 1.000 njemačkih maraka i zapalili njenu imovinu.

U optužnici se također navodi da su Alidemaj i ostali nasilno odvajali žene i djecu mlađu od 12 godina od muškaraca i naredili im da odu u Albaniju.

Muškarci su potom podijeljeni u grupe i njih oko 130 pogubljeno je automatskim oružjem. Samo 12 ih je uspjelo preživjeti.

Dva mjeseca nakon napada, Alidemaj i drugi pripadnici srpskih snaga su se navodno vratili u selo, ekshumirali tijela bagerom i odnijeli ih, navodi se u optužnici. Alidemaj je negirao optužbe protiv njega i izjasnio se da nije kriv.

Nakon rata, neke od žrtava masakra u Izbicu pronađene su u masovnoj grobnici u Donjem Suvom Dolu, dok su druge pronađene u drugim masovnim grobnicama u Novolanu kod Vučitrna i u centru za obuku srpske policiji u Batajnici, kod Beograda.

Selo Suva Reka, uglavnom naseljeno Albancima, leži u dolini okruženoj brdima gdje su se tokom rata skrivali pripadnici Oslobodilačke vojske Kosova (OVK). Kako su srpske snage intenzivirale svoju kampanju protiv OVK, selo je postalo česta meta ubistava i pljačke od strane Srba.

Prema Human Rights Watch-u, većina zlostavljanja u Suvoj Reci dogodila se u martu i aprilu 1999. godine, kada su mnogi stanovnici protjerani i kada je došlo do niza ubistava. Na hiljade ljudi je ili deportovano u Albaniju ili prisiljeno da pobjegne i sakrije se u šumama. Pljačkanje i spaljivanje civilne imovine bile su široko rasprostranjene.

Prema podacima Savjeta za odbranu ljudskih prava i sloboda u Suvoj Reci, tokom proljeća 1999. godine u opštini je ubijeno 430 ljudi.

U ljeto 1999. godine posmrtni ostaci 113 ljudi pronađeni su u dvije masovne grobnice – jedna u centru sela, u kojoj su otkrivena 54 tijela, a druga na groblju Široko na putu za Prizren, u kojoj su pronađena 59 tijela. Nekoliko leševa iz Suve Reke takođe je pronađeno oko 340 kilometara dalje – u policijskom centru za obuku u Batajnici u Srbiji.  

U samoj Suvoj Reci, u blizini nekadašnje državne kompanije za proizvodnju pića, pronađena su 54 tijela albanskih civila. Masovna grobnica je u naseljenom području, ali je i dalje neobilježena.

Grobnica je nekoliko minuta udaljena od spomen-obilježja podignutog 2020. godine u znak sjećanja na 48 članova porodice Beriša koji su ubijeni 26. marta 1999. godine. Među žrtvama je bilo i 14 djece, dvije bebe, trudnica i 100-godišnja žena.

Ubistvo porodice Beriša smatra se jednim od najgorih masakra u ratu na Kosovu.

Srpske snage su opkolile članove porodice, ubivši mitraljezom nekoliko starijih muškaraca, a zatim su ostatak porodice natjerali u jednu piceriju i bacile na njih ručne bombe. Oni koji su davali bilo kakve znake života upucani su u glavu, a tijela su potom odnesena.

Autopsija je pokazala da žrtve nisu ubijene u borbi, već pogubljene.

Sud u Srbiji, u prvom sudskom postupku u ovoj zemlji za ratne zločine na Kosovu, osudio je pripadnike 37. brigade Vojske Jugoslavije za ubistvo porodice Beriša.

Ubistva u Suvoj Reci i okolnim selima također su bila dio suđenja četvorici jugoslovenskih i srpskih političkih i vojnih lidera – Nikoli Šainoviću, Dragoljubu Ojdanoviću, Nebojši Pavkoviću, Vladimiru Lazareviću i Sretenu Lukiću – koje je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) proglasio krivima.

Neasfaltirani put, nekih 75 kilometara zapadno od Prištine, vodi do lokacije na kojoj je samo nekoliko mjeseci nakon završetka rata na Kosovu u ljeto 1999. pronađeno 97 tijela etničkih Albanaca.

Prema izvještaju novinske agencije France Presse (AFP) od 13. avgusta 1999. godine, forenzički stručnjaci Ujedinjenih nacija su u blizini mjesta Rakoš ekshumirali posmrtne ostatke 97 ljudi koji su, kako se vjerovalo, bili zatočeni i ubijeni u zatvoru Dubrava kod Istoka. Vjeruje se da su ubijeni oko 20. maja, nedugo nakon što je NATO bombardovao zatvor, što je kasnije potvrdio Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ).

Prema izveštaju Human Rights Watch-a, svi grobovi u Rakošu imale su oznaku KPD – skraćenica za Kazneno popravni dom.

Mjesto na kojem su ukopani nalazi se na nekih 15 minuta vožnje od zatvora Dubrava, najvećeg zatvorskog objekta na Kosovu, u blizini granice sa Crnom Gorom. Zatvor Dubrava je imao tri zgrade u kojima je moglo biti smješteno više od 1.000 zatvorenika.

Tokom vazdušne kampanje protiv režima jugoslovenskog predsjednika Slobodana Miloševića u proljeće 1999. godine, NATO je dvaput pogodio zatvor, 19. i 21. maja, pri čemu je, kako se procjenjuje, poginulo 19 zatvorenika. NATO je obrazložio da je u neposrednoj blizini bilo vojnih aktivnosti.

Tokom narednih dana, čak 97 zatočenika albanske nacionalnosti ubijeno je od strane jugoslovenskih snaga, navela je organizacija Human Rights Watch.

Svjedoci su ispričali da je dan nakon drugog NATO udara, na sportskom terenu u zatvoru okupljeno na stotine zatvorenika, na koje su srpska policija i zatvorski stražari otvorili vatru i bacali granate.

U satima koji su uslijedili, uhvaćeni su i ubijeni i zatvorenici koji su se skrivali u zgradi, citira Human Rights Watch riječi očevidaca.

Novinari New York Times-a u novembru 1999. posjetili su zatvor i izvjestili da još uvijek ima „gomile ostavljene odjeće, natopljene višemjesečnim kišama, koja i dalje neprijatno miriše na mrtva tijela. A u podrumima zgrada krv na podu je još uvijek ljepljiva, po zidovima su rupe od metaka, a tragovi udara eksplozija granata vidljivi su u obliku kratera na podovima”.

Masakr u zatvoru Dubrava istraživale su međunarodne misije na Kosovu nakon završetka rata, ali nije podignuta optužnica jer se vjeruje da su počinioci u Srbiji.

Fond za humanitarno pravo sa sjedištem u Beogradu podnio je 2010. godine Tužilaštvu za ratne zločine (TRZ) Srbije krivičnu prijavu protiv 34 osobe zbog odgovornosti za ubistvo preko 90 i ranjavanje preko 150 albanskih zatvorenika.

Među tim osobama bili su tadašnji ministar pravde Srbije Dragoljub Janković, njegov zamjenik Zoran Stevanović i pomoćnik ministra unutrašnjih poslova Obrad Stevanović, kao i brojni imenovani policijski zvaničnici, neidentifikovani pripadnici kosovske policije, zatvorsko osoblje i stražari. FHP je zatražilo istragu zbog sumnje da su planirali, organizovali, naredili i učestvovali u ubistvu nenaoružanih albanskih zarobljenika, te da su uništavali dokaze o zločinu i skrivali neposredne izvršioce. Imenovane osobe su tvrdile da nisu krivi.

TRZ Srbije saopštilo je u aprilu 2012. da vodi istragu za ubistva. Izvor iz tužilaštva za BIRN je rekao da je u Srbiji niz visokih državnih i policijskih zvaničnika saslušano u svojstvu potencijalno osumnjičena lica. Međutim, u Srbiji do sada niko nije optužen.

U novembru 2023. godine, Srbin koji je identifikovan inicijalima G.M. je optužen za navodno učešće u masakru.

„Optuženi se tereti da je učestvovao u ubistvu 109 i ranjavanju još 108 zatvorenika, svi albanske nacionalnosti, 22. maja 1999. godine tokom ‘masakra u Dubravi’“, saopštilo je Tužilaštvo.

Kosovske vlasti postavile su spomenik u dvorištu zatvora Dubrava u znak sjećanja na ubijene. U zatvoru se svake godine održava komemoracija kojom se obilježava godišnjica ubistava.

Spomen-obeležje na periferiji sela Koriša, oko sedam kilometara u blizini Prizrena na jugu Kosova, podignuto je u znak sećanje na 72 albanska civila ubijena na tom mjestu 13. maja 1999. godine. Spomen-obilježje i grobnica gdje su ukopana tijela žrtava leže u velikom zelenom polju u brdima.

Žrtve su bili mještani sela Koriša, Blace, Budakovo, Mustište i Grejkovce koji se nalaze u opštini Suva Reka, a stradali su dok su pokušavali pobjeći od srpskih snaga. 

Većina njih je ubijena kada je NATO tokom noći bacio bombe na izbjeglički kamp u šumovitom području na putu Prizren-Suva Reka, u blizini Koriše. NATO, koji je sprovodio kampanju vazdušnih udara s ciljem da primora režim jugoslovenskog predsjednika Slobodana Miloševića da okonča nasilnu represiju nad kosovskim Albancima, priznao je smrtonosno bombardovanje, rekavši da žali zbog „slučajnih civilnih žrtava“.

Svjedoci koji su preživjeli napad kazali su da je srpska policija koristila albanske civile kao živi štit u pokušaju da se spriječi napad NATO-a.

Preživeli Sokol Ahmetaj, koji je tada imao 16 godina, priseća se da su jedne noći prije toga, 12. maja 1999., civilima koji su se sklonili u okolne planine rečeno da će srpske snage krenuti ka planinama, pa su odlučili da se spuste u selo u pokušaju da odu u Albaniju. 

Kada su stigli na kontrolni punkt srpskih snaga kod Koriše, zaustavljeni su i naređeno im je da tu prenoće, samo nekoliko sati prije NATO-o bombardovanja.

Deutsche Welle je nakon incidenta također emitovao intervjue sa preživjelima koji su rekli da je srpska policija prije napada natjerala oko 600 raseljenih kosovskih Albanaca u živi štit u Koriši.

„Rečeno nam je da će nam se desiti nešto loše ako napustimo to mjesto“, rekao je očevidac kojeg je intervjuisala albanska redakcija Deutsche Welle-a. On je rekao da je srpska policija nagovjestila šta će se desiti. „Sada ćete videti kako izgleda napad NATO-a”, citirao je svjedok jednog od policajaca.

Muškarac je rekao da su ga, kada je konačno zaspao ispod traktora, probudile eksplozije i plač djece i odraslih.

Za ubistva u Koriši do sada niko nije niti optužen. 

Smešteno u blizini grada Orahovca, oko 90 kilometara južno od Prištine, selo Velika Kruša je mjesto gdje su jugoslovenske snage u martu 1999. ubile 241 albanskog civila.

Posmrtni ostaci žrtava otkriveni su u godinama nakon rata u osam masovnih grobnica iskopanih oko sela. U najvećoj je bilo 58 tijela.

U presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) petorici visokih jugoslovenskih i srpskih državnih, vojnih i policijskih zvaničnika, kaže se da su 25. marta 1999. godine ili oko tog datuma, snage Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) i Srbije napale sela Mala Kruša i Velika Kruša, koja su udaljena jedno od drugog oko jedan kilometar. Prema presudi, meštani sela Mala Kruša sklonili su se u šumovito područje izvan sela, odakle su mogli vidjeti kako snage SRJ i Srbije sistematski pljačkaju i pale njihove kuće.

MKSJ je saslušao više svjedoka koji su svjedočili o ubistvima, odrubljivanju glava, silovanju i mučenju u selu. Srpske snage su digle u vazduh i seosku džamiju.

Prema svjedočenjima, kao i izvještajima međunarodnih nevladinih organizacija, srpska policija je pokušala da sakrije ubistva spaljivanjem tijela ili njihovo uklanjanje kamionima i drugim vozilima. Mještani su vidjeli policiju kako baca mrtva tijela u obližnju rijeku. Prema OSCE-u, kada su se u junu srpske snage povukle s Kosova, pripadnici NATO snaga su iz rijeke izvukli kamion, a u njegovom zadnjem dijelu pronađene su kosti. U rijeci su također pronađena i neka tijela.

Prema riječima Roberta McNeila, britanskog forenzičara koji je učestvovao u ekshumacijama u selu 1999. godine, on i njegov tim vidjeli su da su lica žrtava bila prekrivena pocijepanim komadima odjeće, a njihova tijela teško unakažena.

„Nedostajali su im nosovi i uši, a oko gotovo praznih očnih duplji bilo je znakova ozbiljne traume. Sve što je ostalo u očnim dupljama bila je pocrnela, zgusnuta krv tamo gdje su im nekada bile oči”, kazao je McNeila 2023. u intervjuu za BIRN. Među posmrtnim ostacima je bilo i dijece, a njihova tijela, prema njegovim rijećima, su još bila relativno neraspadnuta. „Svako lice je bilo gotovo prekriveno maskom sasušene krvi. Bilo je jasno da su više puta tučeni i upucani”, rekao je on.

Oko 60 ljudi iz sela se i dalje vode kao nestali.

Selo Staro Čikatovo pripada opštini Glogovac, dijelu brdske oblasti centralnog Kosova poznate kao Drenica. Nalazi se oko 30 kilometra od Prištine.

Prije eskalacije sukoba na Kosovu 1998. godine, ova je oblast uglavnom bila naseljena albanskim stanovništvom. Drenica se smatra rodnim mjestom Oslobodilačke vojske Kosova (OVK), a također je i poprište nekih od najgorih ratnih zločina nad civilima na Kosovu.

Kosovske vlasti su 2021. godine podigle spomen-kompleks pored puta na ulazu u selo gdje se nalaze i grobovi civila ubijenih u ovom selu 1999. godine. Neki posmrtni ostaci pronađeni su odmah nakon rata na raznim lokacijama u selu, a mnogi su vraćeni na Kosovo tek 2015. godine kada je otkrivena masovna grobnica u regionu Raške u Srbiji.

Na kraju rata, kada su se srpske snage počele povlačiti sa Kosova, sprovele su i veliku operaciju premještanja i prikrivanja tijela albanskih žrtava iz oblasti Kosova gdje je broj stradalih bio najveći. Kao rezultat ove operacije, posmrtni ostaci najmanje 1.000 Albanaca prebačeno je u sekundarne i primarne grobnice u Srbiji. 

Prema podacima Fonda za humanitarno pravo (FHP) sa sjedištem u Beogradu, ubistva i kasnija prikrivanja zločina dogodila su se u zoni odgovornosti 37. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije na čijem je čelu bio Ljubiša Diković, kasnije imenovan za načelnika Generalštaba Vojske Srbije. On je negirao bilo kakvu povezanost sa zločinima.

Brigada je na Kosovu bila stacionirana od 7. marta 1999. do dolaska međunarodnih snaga 11. juna iste godine. Prema izveštaju FHP-a, u tom periodu, 37. brigada pod komandom Dikovića, sama ili u sprezi s drugim jedinicama Vojske Jugoslavije, pružila je podršku u planiranju i naoružanju jugoslovenskim i srpskim snagama u albanskim selima, gdje su počinjena niz masovnih ubistava albanskih civila, silovanja, pljačke i uništavanja imovine. Selo Staro Čikatovo je u više navrata napadnuto.

U ranim jutarnjim satima 17. aprila 1999. godine srpske snage su opkolile selo. Nasumično granatirajući civilne kuće i objekte artiljerijom, tenkovima, minobacačima i drugim raspoloživim naoružanjem, one su u selu ušle oko 06.00 časova. U grupama od tri do pet ljudi, vojnici i policajci ulazili su u kuće, tukli, maltretirali, ponižavali i zastrašivali mještane, oduzimali im novac, nakit i sve iole vrednije stvari, navodi se u izveštaju FHP-a. Više lica su teško povrjeđena, a nekoliko ubijena u kućama, naočigled ukućana i komšija.

Desetak dana kasnije dogodio se još jedan smrtonosni napad. Oko 05.00 časova 30. aprila 1999. godine, teško naoružane srpske snage opkolile su i nasumično granatirale desetine sela u opštinama Glogovac i Srbica. Albanski stanovnici ovih sela u panici su napustili svoje domove, tražeći utočište u obližnjim šumama i planinama.

Žene, djeca, starci i drugi, koji nisu mogli napustiti selo Staro Čikatovo, okupili su se u lokalnoj osnovnoj školi ili su se sakrili u podrumima seoskih kuća. Srpske snage su ih istjerale iz sela i nastavile da tragaju za onima koji su pobjegli u šume i planine. Mnogi, nakon što su otkriveni, su ubijeni ili teško ranjeni, bilo tamo gdje su ih otkrili ili na mjestima gdje su transportovani. 

Ubistva u ovim oblastima bila su dio sudskog procesa pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) protiv zvaničnika bivše jugoslovenske vlade Nikole Šainovića i još četvorice političkih i vojnih lidera – Dragoljuba Ojdanića, Nebojše Pavkovića, Vladimira Lazarevića i Sretena Lukiću, koje je Haški tribunal proglasio krivima.

FHP je 2014. godine podnio krivičnu prijavu protiv Dikovića, zbog odgovornosti za ratne zločine. Srpsko tužilaštvo nije podiglo optužnicu protiv njega.

Selo Staro Čikatovo nalazi se nekoliko kilometara sjeveroistočno od Glogovca, u brdskoj oblasti centralnog Kosova poznatoj kao Drenica.

Godine 1991. godine selo je brojalo 1.300 stanovnika, svi albanske nacionalnosti. Selo se nalazi u blizini fabrike feronikla, koja je povremeno, od početka 1998., služila kao baza operacija srpskih snaga bezbjednosti protiv pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova (OVK), aktivnih na tom području.

OVK je tokom 1998. i 1999. godine bila u i oko sela, boreći se za nezavisnost Kosova, i iz tog razloga srpske snage su selu nanijele priličnu štetu mnogo prije martovske vazdušne kapmanje NATO-a 1999. godine koja je imala za cilj okončanje rat.

Međunarodna nevladina organizacija Human Rights Watch je posjetila selo 25. juna 1999. godine, nakon što su se srpske snage povukle sa Kosova. Mještani su ispričali da u selu ima 114 kuća. Između četrdeset i pedeset odsto sela je bilo u velikoj mjeri uništeno. Većina kuća je spaljena iznutra, što ukazuje da su one namjerno spaljene, a ne oštećene u borbi. Nekoliko objekata je također srušeno buldožerima.

Samo u selu Staro Čikatovo, nakon povlačenja jugoslovenskih i srpskih snaga 1999. godine, pronađene su tri masovne grobnice, u kojima su međunarodni forenzičari pronašli posmrtne ostatke 220 ljudi.

Na lokaciji poznatoj kao Staro Čikatovo 2, u neposrednoj blizini rudnika i fabrike „Feronikl“, pronađena su tijela 50 ljudi.

Krajem aprila i početkom maja 1999. godine, srpske snage su opkolile obližnja sela i odvojile muškarce od žena i djece. Muškarci su držani u džamiji u Glogovcu prije nego što su utovareni u kamione.

Prema podacima Fonda za humanitarno pravo (FHP) sa sjedištem u Beogradu, u vojni kamion su utovarena 44 muškarca. Kamion se oko popodneva zaustavio u blizini rudarskih jama fabrike „Feronikel” u selu Staro Čikatovo.

Po naređenju jednog pripadnika srpske specijalne policije poznatog kao „Komandant”, ostali pripadnici specijalne policije i nekoliko vojnika postrojili su zarobljene Albance na ivici jedne od jama ispalujući istovremeno salvu hitaca na njih, pucajući neprekidno sve dok svih 43 muškarca nije palo u jamu. Jedan muškarac koji je ranije ubijen u kamionu, prema presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) izrečenoj šestorici vojnih i policijskih zvaničnika Jugoslavije i Srbije bačen je također na gomilu u jamu.

Srpske snage su potom u jamu bacile nekoliko ručnih bombi. Behar Topilla, koji je među prvima pao u jamu, preživio je masakr. Nakon nekog vremena, kada se osvjestio i uvjerio da je neposredna opasnost prošla, Topilla se izvukao ispod tijela u jami, naveli su iz FHP-a.

Ubistva u ovoj oblasti bila su dio haškog sudskog procesa protiv zvaničnika bivše jugoslovenske vlade Nikole Šainovića i još četvorice političkih i vojnih lidera – Dragoljuba Ojdanić, Nebojše Pavkovića, Vladimira Lazarevića i Sretena Lukiću, koje je Haški tribunal proglasio krivima.

FHP je podnio krivičnu prijavu protiv bivšeg načelnika Generalštaba Vojske Srbije Ljubiše Dikovića, koji je tokom rata na Kosovu bio komandant 37. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije, navodeći da su njegove jedinice počinile zločine u selima na području Drenice. Diković je tvrdio da nije kriv.

Na vrhu brda između kosovskih sela Ćirez i Likošane, podignut je memorijal u znak sjećanja na civile albanske nacionalnosti koji su ubijeni u martu 1999. godine. Njihovi posmrtni ostaci pronađeni su nakon rata u brojnim masovnim grobnicama u okolini. Identifikovano je 96 žrtava.

Okolni region, u kojem se na zapadu prostire planinski predio Drenica, sastoji se od opština Glogovac i Srbice. Prije 1998. godine, odnosno prije početka rata na Kosovu, stanovništvo obje opštine je skoro u potpunosti bilo albansko. Sela koja okružuju ova dva grada su rodno mjesto Oslobodilačke vojske Kosova, koja je pokrenula oružane operacije u Drenici 1996. godine. Oni su također poprište nekih od najgorih zlostavljanja počinjenih nad civilima 1999. godine, što su dokumentovale niz organizacija za ljudska prava, a kasnije je to bilo potvrđeno i pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) na suđenju šestorici jugoslovenskih i srpskih državnih, vojnih i policijskih zvaničnika.

Prema haškoj optužnici, počev od 25. marta 1999. godine ili približno tog datuma, jugoslovenske i srpske snage granatirale su i spalile sela Vočnjak, Leočina, Kladernica, Turićevac i Izbica. Mnoge kuće, prodavnice i džamije su uništene, uključujući i džamiju u centru sela Ćirez.

Prema Fondu za humanitarno pravo (FHP) sa sjedištem u Beogradu, vojnici su, u grupama od po dvoje ili troje, išli od kuće do kuće po selima, nasilno ulazili i, preteći smrću mještanima, tražili novac i dragocjenosti.

Pripadnici jugoslovenskih snaga odveli su neke žene i djecu i držali ih u jednoj štali u Ćirezu. Žene su podvrgnute seksualnom zlostavljanju, a ukradeni su im i novac i druga imovina.

Vojnici su im zaprijetili da će ih sve pobiti, zajedno s djecom, oduzeli su im lične dokumente, novac i nakit, a potom su ih dvojica vojnika odveli u štalu i zaključali. Prema svjedočenjima koje je prikupio FHP, vojnici su nekoliko puta iz štale odvodili djevojke i mlađe žene, od kojih su neke bile u poodmakloj trudnoći (između četiri i osam mjeseci), i svaku primoravali na seksualne odnose, ili su ih seksualno iskorištavali i zlostavljali na druge načine.

U presudi MKSJ se potvrđuje da je najmanje osam žena prvo seksualno zlostavljano, a zatim ubijeno, a njihova tijela bačena u tri bunara u selu Ćirez.

Tri dana kasnije, jugoslovenske i srpske snage su okupile oko 4.500 Albanaca iz okolnih sela, oduzele im novac i dokumenta i odvojile muškarce od žena. Žene su uglavnom protjerane u Albaniju, dok je veliki broj muškaraca ubijen. Neka tijela su kasnije pronađena u masovnim grobnicama u gorenavedenom selu, a druga u masovnim grobnicama u Srbiji.

Ubistva u Ćirezu bila su dio sudskog procesa pred MKSJ protiv bivšeg predsjednika Srbije Milana Milutinovića i još petorice političkih i vojnih lidera – Nikole Šainovića, Dragoljuba Ojdanića, Nebojše Pavkovića, Vladimira Lazarevića i Sretena Lukića, koje je Haški tribunal proglasio krivima.

FHP je podnio krivičnu prijavu protiv bivšeg načelnika Generalštaba Vojske Srbije Ljubiše Dikovića, koji je tokom rata na Kosovu bio komandant 37. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije, navodeći da su njegove jedinice počinile zločine u selima na području Drenice. Diković je tvrdio da nije kriv.