Tomašica
Jakarina kosa
Stari Kevljani su sekundarna masovna grobnica koja se nalazi u selu Kevljani, 20 kilometara od Prijedora. Ekshumirana je u augustu 2004. godine od Instituta za nestale osobe Bosne i Hercegovine (INO BiH) i Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ). Na ovoj lokaciji su bili zakopani posmrtni ostaci 456 osoba, što je potvrđeno i DNK analizom.
Stari Kevljani su jedna od najvećih masovnih grobnica koje su otkrivene na području Prijedora, dužine 20 i širine i dubine od pet metara. Od pronađenih 456 posmrtnih ostataka, 354 su identifikovana.
Selo Kevljani nalazi se na oko četiri kilometra od kompleksa rudnika Omarska, koji je Vojska Republike Srpske (VRS) 1992. godine koristila kao logor. U istom selu otkriveno je još nekoliko masovnih grobnica, od kojih jedna nedaleko od lokaliteta Stari Kevljani.
Mnogi od identifikovanih iz ove grobnice bili su muškarci bošnjačke i hrvatske nacionalnosti koji su bili zatočeni i posljednji put viđeni u logoru Omarska ili u dva druga logora u opštini Prijedor – Keratermu i Trnopolju. Forenzički dokazi pokazali su da su u većini slučajeva žrtve stradale od metaka iz vatrenog oružja, a kod jednog broja žrtava ustanovljene su i frakture kostiju. Značajan broj identifikovanih žrtava bile su politički, administrativni i vjerski lideri, akademici i poznate javne ličnosti iz opštine Prijedor.
Mještani Kevljana obilježili su lokaciju spomen-pločom na kojoj piše: “Na ovom mjestu 2004. godine pronađena je najveća masovna grobnica u Bosanskoj krajini, ‘Stari Kevljani’, sa ukupno 456 nevinih žrtava sa prijedorske opštine”. Grobnica se nalazi na livadi u selu, pored kuće.
Svjedok na suđenju komandantu VRS-a Ratku Mladiću izjavio je da su mučenja i ubijanja bila svakodnevnica u logoru Omarska. U njemu je tokom tromjesečnog perioda 1992. godine, koliko je postojao ovaj logor, bilo zatočeno do 6.000 ljudi. Krajem jula 1992. započela su i masovna pogubljenja, a zatvorenici su bili primorani da čiste lokacije na kojima su ljudi ubijani i da utovaraju njihova tijela u kamione, koji su ih dalje odvozili.
Logor Omarska je zatvoren 21. augusta 1992. godine, nakon što su ga posjetili britanski novinari koji su izvijestili o nehumanim uslovima i ratnim zločinima u logoru. Tada su zatočenici prebačeni u druge logore na tom području. Prema saznanjima Regionalnog saveza logoraša regije Banja Luka, oko 700 zatočenika u Omarskoj je umrlo, iako nisu svi ubijeni u samom logoru.
Haški sud osudio je 11 osoba za zločine u logorima na području Prijedora, a Sud Bosne i Hercegovine još četvoricu. Željko Mejakić, najviši zvaničnik u logoru Omarska, osuđen je na 21 godinu zatvora zbog zločina protiv čovječnosti.
Prijedor je područje s najvećim brojem osuđenih ratnih zločinaca u BiH. Ukupno 37 bosanskih Srba proglašeno je krivima za zločine počinjene na tom području, a osuđeni su na ukupno 617 godina zatvora. Najvišu kaznu za zločine u Prijedoru – 40 godina zatvora – MKSJ je izrekao Milomiru Stakiću, ratnom predsjedniku Kriznog štaba opštine Prijedor, koja je bila pod srpskom kontrolom.
